Kabızlık, bağırsak hareketlerinin yavaşlaması sonucu
dışkının sertleşmesi ve zorlanarak çıkması durumudur. Normal bağırsak
hareketleri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir, ancak haftada üç kereden az
dışkılama, dışkının sert ve kuru olması veya dışkılama sırasında aşırı zorlanma
kabızlık olarak değerlendirilir.
Kabızlık, birçok farklı nedenden kaynaklanabilir. Düşük
lifli beslenme, yetersiz su tüketimi, hareketsiz yaşam tarzı, bazı ilaçların
yan etkileri, bağırsak hastalıkları ve stres gibi faktörler bağırsak
hareketlerini yavaşlatabilir. Kronik kabızlık ise zamanla ciddi proktolojik
hastalıkların gelişmesine zemin hazırlayabilir.
Uzun süre devam eden kabızlık, makat bölgesine aşırı baskı
uygulayarak çeşitli proktolojik hastalıkların gelişmesine neden olabilir.
Zorlanarak dışkılama sırasında makat bölgesindeki damarlar genişleyerek
hemoroide yol açabilir veya anal kanal çevresindeki ciltte küçük yırtıklar
oluşarak anal fissüre neden olabilir.
Bağırsak hareketlerinin düzensiz olması, dışkının
sertleşmesine ve bağırsak duvarında tahrişe neden olabilir. Ayrıca, sürekli
ıkınma rektal prolapsus (makat sarkması) riskini artırabilir. Kabızlığın uzun
süre ihmal edilmesi, kronikleşerek daha ciddi sağlık problemlerine yol
açabilir.
Kabızlık, hemoroid hastalığının en önemli nedenlerinden
biridir. Sertleşen dışkı, dışkılama sırasında anüs çevresindeki damarlara aşırı
baskı yaparak damarların genişlemesine ve şişmesine neden olur. Bu durum
zamanla iç veya dış hemoroid gelişimine yol açabilir.
Hemoroid hastalığında kabızlığın devam etmesi, hastalığın
ilerlemesine neden olabilir. Dışkılama sırasında kanama, ağrı ve kaşıntı gibi
belirtiler görülebilir. Kabızlık tedavi edilmediği sürece hemoroid şikayetleri
artabilir ve bazı vakalarda cerrahi müdahale gerekebilir.
Anal fissür, makat bölgesinde oluşan küçük yırtıklardır ve
en yaygın nedenlerinden biri kabızlıktır. Sert ve büyük dışkının anal kanaldan
geçerken cildi yırtması sonucu anal fissür gelişebilir. Bu durum, dışkılama
sırasında ve sonrasında şiddetli ağrıya neden olabilir.
Kabızlık devam ettiği sürece fissür iyileşmeyebilir ve
kronikleşebilir. Kronik anal fissürlerde makat kaslarında spazm gelişebilir ve
bu durum dışkılama sürecini daha da zorlaştırabilir. Bu nedenle kabızlığın
kontrol altına alınması, anal fissür tedavisinde önemli bir adımdır.
Rektal prolapsus, rektumun (kalın bağırsağın son bölümü)
anüsten dışarı sarkması durumudur. Kronik kabızlık, dışkılama sırasında sürekli
ıkınmaya neden olduğu için zamanla pelvik taban kaslarının zayıflamasına yol
açabilir ve rektal prolapsusa neden olabilir.
Rektal prolapsus hastalarında, dışkılama sırasında makattan
dışarı çıkan doku elle yerine itilmek zorunda kalabilir. Bu durum zamanla
bağırsak fonksiyonlarını olumsuz etkileyerek dışkı tutamama gibi ciddi
sorunlara yol açabilir. Bu nedenle kabızlığın uzun süre devam etmesi durumunda
bir uzmana başvurulması önemlidir.
Anal fistül, anal kanal ile cilt arasında anormal bir tünel
oluşması durumudur. Kronik kabızlık, makat bölgesindeki damar ve dokulara zarar
vererek enfeksiyon riskini artırabilir. Bu enfeksiyonlar zamanla anal apselere
dönüşebilir ve tedavi edilmezse anal fistül oluşabilir.
Kabızlığı önlemek, anal fistül riskini azaltmada etkili bir
yöntemdir. Yeterli lif alımı, bol su tüketimi ve düzenli fiziksel aktivite ile
bağırsak hareketleri düzenlenebilir. Ayrıca, dışkılama sırasında aşırı
zorlanmaktan kaçınmak ve hijyen kurallarına dikkat etmek de anal fistül
oluşumunu engelleyebilir.
Uzun süreli kabızlık, bağırsakta toksinlerin birikmesine ve
kolon duvarında irritasyona neden olabilir. Bu durum, bağırsak hücrelerinde
anormal büyümeye yol açarak kolorektal kanser riskini artırabilir. Ayrıca,
bağırsak hareketlerinin yavaşlaması, bağırsak kanseriyle ilişkili poliplerin
oluşumuna zemin hazırlayabilir.
Dışkılama alışkanlıklarında belirgin değişiklikler, dışkıda
kan görülmesi ve açıklanamayan kilo kaybı gibi belirtiler varsa bir kolorektal
cerrahi uzmanına başvurmak gereklidir. Erken teşhis edilen kolorektal
hastalıklar, uygun tedavi ile başarılı şekilde kontrol altına alınabilir.
Bağırsak tembelliği, bağırsak hareketlerinin yavaşlamasıyla
karakterizedir ve genellikle kronik kabızlıkla ilişkilidir. Bağırsak
hareketlerinin yavaşlaması, dışkının bağırsakta uzun süre kalmasına ve
sertleşmesine neden olabilir. Bu durum hemoroid, anal fissür ve rektal
prolapsus gibi hastalıkların oluşumuna zemin hazırlar.
Bağırsak tembelliğini önlemek için lif oranı yüksek besinler
tüketmek, günlük su alımını artırmak ve düzenli fiziksel aktivite yapmak
önerilir. Ayrıca, doğal bağırsak hareketlerini destekleyen probiyotikler de
sindirim sisteminin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
Kabızlığın önlenmesi için dengeli beslenme ve sağlıklı yaşam
alışkanlıkları benimsemek önemlidir. Lif açısından zengin sebze, meyve, tam
tahıllar ve kuru baklagillerin tüketimi bağırsak hareketlerini düzenleyerek
kabızlığı önleyebilir.
Bunun yanı sıra, günlük su tüketiminin artırılması, düzenli
egzersiz yapılması ve uzun süreli oturmaktan kaçınılması bağırsak sağlığını
destekler. Dışkılama ihtiyacı ertelenmemeli ve bağırsak düzeninin korunmasına
özen gösterilmelidir.
Kabızlık, proktolojik hastalıkların iyileşme sürecini
olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, hemoroid, anal fissür veya rektal prolapsus
gibi rahatsızlıkları olan bireyler için kabızlık yönetimi büyük önem taşır.
Kabızlığı önlemek için doktor önerisiyle lif takviyeleri,
dışkı yumuşatıcı ilaçlar veya bağırsak düzenleyici probiyotikler
kullanılabilir. Ayrıca, beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri ile bağırsak
hareketleri düzenlenerek proktolojik hastalıkların nüksetmesi engellenebilir.
Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri sayesinde kabızlık kaynaklı proktolojik
hastalıkların önüne geçilebilir.
Editör
Op. Dr. Bengi BALCI
Kolorektal Cerrahi Antalya
İleri Tanı ve Tedavi İçin